Wykluczanie ze zbioru

W poprzednich postach (o tutaj) i (o tutaj) możesz zapoznać się z teoretycznymi podstawami kategoryzowania. Dzisiaj pokażę Ci na konkretnym przykładzie w jaki sposób uczyć kategoryzacji i wykluczania ze zbioru.

No więc zaczynamy.

Do tego celu stworzyłam karty z obrazkami. Znajdują się na nich zwierzęta latające i pływające oraz środki transportu latające i pływające. Dodatkowo obrazki przygotowałam w dwóch kolorach: czerwonym i niebieskim. Wykorzystując te karty można więc uczyć dziecko następujących kategoryzacji: NIEBIESKIE CZY CZERWONE, ZWIERZĘ  CZY ŚRODEK TRANSPORTU oraz LATA CZY PŁYWA. Daje to duże możliwości zabawy i nauki myślenia.

1. Na początek pokaż dziecku po kolei wszystkie karty i nazwijcie obrazki.
2. Następnie powiedz dziecku, że podzielicie teraz obrazki na dwie grupy. Na grupę CZERWONYCH  i grupę NIEBIESKICH.  Kolory przetwarzane są przez prawą półkulę, która bazuje na podobieństwie wyglądu, dlatego dla większości dzieci zadanie to będzie banalnie proste.
3. Podajesz dziecku obrazek i pytasz „Gdzie pasuje, do niebieskich czy czerwonych?”
4. Możecie w ten sposób rozłożyć wszystkie karty tworząc dwie kategorie:

Następnie zbieracie wszystkie karty na kupkę.

1. Teraz zaproponuj dziecku zagadkę do rozwiązania. Wytłumacz, że położysz przed nim kilka kart, a ono będzie musiało wskazać jedną kartę, która nie pasuje do pozostałych.
2. Połóż przed dzieckiem cztery karty. Trzy w kolorze niebieskim i jedną w kolorze czerwonym.
3. Następnie zapytaj: „Który obrazek nie pasuje?”
4. Jeśli przed chwilą wykonaliście kategoryzowanie na dwa kolory w tym zadaniu dziecko nie powinno mieć problemów z wykluczeniem niepasującego obrazka i od razu powinno wskazać, że czerwony obrazek nie pasuje do większości niebieskich.
5. Jeśli dziecko wskaże prawidłowo, który obrazek nie pasuje, pochwal go oraz zapytaj „A dlaczego ten obrazek nie pasuje?” Dziecko powinno uzasadnić wybór np. „Bo jest czerwony, a pozostałe są niebieskie”
6. Na początku może zdarzyć się tak, że dziecko wskaże prawidłowo obrazek niepasujący do reszty, ale nie będzie potrafiło wytłumaczyć dlaczego wykluczyło ten, a nie inny. Dorosły powinien zatem pochwalić dziecko za prawidłowy wybór oraz wytłumaczyć dlaczego obrazek nie pasuje. W tym przypadku można powiedzieć: „Tak. Masz rację. Ten obrazek nie pasuje, bo jest czerwony, natomiast pozostałe są niebieskie.” W ten sposób uczymy dziecko werbalizować powód wykluczenia ze zbioru oraz uzasadniać swój wybór.

Ponownie połóż przed dzieckiem cztery karty. Tym razem niech to będą trzy czerwone i jedna niebieska. Powtórz kroki omówione w pkt 2-6.

Jeśli dziecko prawidłowo wskaże niepasujący obrazek możesz przejść do kolejnego etapu.

Przygotuj wszystkie karty i wytłumacz dziecku, że teraz te same karty podzielicie na dwie grupy, ale trochę inaczej niż w poprzednim zadaniu. Teraz spróbujcie podzielić obrazki na ZWIERZĘTA i ŚRODKI TRANSPORTU.

W tym zadaniu trzeba już oderwać się od koloru, który rzuca się jako pierwszy w oczy. Zadanie wymaga już skupienia i zastanowienia się do której grupy przyporządkować dany obrazek.

Jeśli uda się Wam podzielić wszystkie obrazki, możecie znowu pobawić się w zagadki. Dorosły układa przed dzieckiem trzy obrazki z jednej kategorii (zwierzęta) i jeden z drugiej (środek transportu) np. o tak:

Wszystkie obrazki są niebieskie, więc dziecko musi pomyśleć co tu nie pasuje. Jeśli ma problem, wskazujemy palcem każdy obrazek i na głos mówimy do jakiej kategorii należy obrazek:” zwierzę, zwierzę, zwierzę, środek transportu. Co nie pasuje?” Dziecko powinno wskazać na statek, bo mamy trzy zwierzęta natomiast statek to środek transportu, więc tutaj nie pasuje.

Kolejny przykład wykluczania ze zbioru według kategorii „zwierzę czy środek transportu”:

Ostatni sposób podziału na kategorie to LATA i PŁYWA.

Dziecko dzieli obrazki na dwie kategorie. Jeśli prawidłowo przydzieli wszystkie obrazki do właściwej kategorii, możecie pobawić się w wykluczanie ze zbioru.

Połóż przed dzieckiem cztery obrazki. Trzy z kategorii latających i jedno z kategorii pływających. Na przykład w taki sposób:

Zadaj pytanie: „Co nie pasuje?”.  Jeśli dziecko nie będzie potrafiło wykluczyć obrazka to podpowiedz mu do jakich kategorii należy każdy z obrazków. Powinno to ułatwić dziecku wybór. W tym przypadku wykluczamy łódkę, gdyż jako jedyna należy do pływających.

A co jeśli dziecko wskaże papugę i powie, że nie pasuje? Wszak jeśli dobrze się przyjrzymy to ona również może być wykluczona.  W powyższym przykładzie zarówno papuga może nie pasować, gdyż jako jedyna należy do kategorii zwierząt, jeśli spojrzymy inaczej to możemy powiedzieć, że nie pasuje łódka, gdyż jako jedyna potrafi pływać.

Dokonując analizy z wykorzystaniem tych samych obrazków, pokazujemy dziecku, że nie musi istnieć tylko jedno właściwe rozwiązanie. Kategoryzacji można dokonywać na różny sposób.

Nauka kategoryzacji i wykluczania ze zbioru nie służy tylko i wyłącznie do tego, żeby dziecko potrafiło wykluczyć ten obrazek, którego wykluczanie uważamy za słuszne. Na początku pokazujemy dziecku, że te same obrazki można analizować na różne sposoby. Z upływem czasu spowoduje to, że dzieci same zaczną analizować i dokonując wyboru będą potrafiły sensownie umotywować swój wybór. A o to przecież nam chodzi.

Tu znajdziesz karty do ćwiczeń kategoryzacji i wykluczania ze zbioru